Verder verdiepen & napraten na de Tegenlicht Meet Up 'Verbindende Vertellers'

Op maandag 27 november doken we naar aanleiding van de Tegenlicht uitzending 'Verbindende Vertellers' in de zoektocht naar zingeving en hoe je op je eigen manier kunt proberen betekenis kunt proberen te vinden in het leven.

Leo Bormans doet al meer dan 20 jaar onderzoek naar geluk. Onlangs bracht hij 'The New World Book of Happiness' uit, een boek dat meer dan ooit gaat over het verhaal dat ons verbindt.

Volgens Bormans hebben de verhalen die in ons zitten de kracht om onszelf te veranderen, de ander te veranderen en de wereld te veranderen. Voor zijn nieuwe boek kwam hij tot een aantal belangrijke inzichten:

33% van de mensen voelt zich fundamenteel niet goed. Mensen zijn in de war, op zoek, onzeker en vinden geen antwoord. Men probeert ons geluk te verkopen, en heeft ons wijsgemaakt dat geluk en verdriet twee tegengestelde dingen zijn - dat is niet zo. De zoektocht naar geluk is universeel. De laatste jaren is de 'happiness gap' groter geworden: het aantal mensen dat zichzelf een 10 geeft op geluk is verdubbeld, maar het aantal mensen dat zichzelf een 0 geeft op geluk is vervijfvoudigd. Zowel door covid als de oorlog is het gemiddelde gelukscijfer niet veel beïnvloed. Angst is een reactie maar hoop is een keuze. 

Ook deelde hij een aantal adviezen met ons:

'Dream big' en maak van je droom een actie. Droom + actie = doel. Je moet een werkwoord aan je droom toevoegen, dan wordt het een doel. Doe je dat niet, dan blijft het een wens.

Het is niet wat het is. Het is wat wij dénken dat het is. Het gaat om de interpretatie die we hebben - je kijkt altijd op een bepaalde manier naar de werkelijkheid. Je kunt de situatie niet veranderen, maar je kunt wel - deels - veranderen hoe je naar de situatie kijkt.

Er zijn 3 niveaus van geluk. 1: pleasant life. 2: engaged life. 3: meaningful life. We willen graag dat ons leven betekenis heeft, dit geeft ons leven zin.

Hoe creëer je bruto nationaal geluk? Wat gelukkige landen gemeen hebben is vertrouwen. In elkaar en in de instellingen. Wantrouwen zaaien in elkaar en in de instellingen zorgt ervoor dat het vertrouwen verdwijnt en het bruto nationaal geluk keldert.

Cynisme is heel gemakkelijk. Er zijn veel meer optimistische mensen op de wereld dan pessimistische mensen. Maar het cynisme dat er is kan veel kapot maken. Optimisme is niet naïef. Ondanks alles kun je verwondering & moed hebben; luisteren & geven; dankbaar & vriendelijk zijn. Wees een optimist!

De positieve psychologie gaat over 'life satisfaction', levenstevredenheid. Maar de hele wereld lijkt bezig te zijn met life dissatisfaction. Politieke partijen rekenen op de ontevreden kiezer. Winkels richten zich op de ontevreden klant. Ze maken je wijs: geluk is de plaats waar je niet bent. We zijn overgeleverd aan influencers. En influencen is iets heel anders dan inspireren. Influencing is mensen aanzetten tot onvrede. Want wie tevreden is kun je niet verleiden.

Bormans vroeg voor zijn boek 100 wetenschappers uit 50 landen om in 1000 woorden de essentie van geluk te omschrijven, en om dit samen te vatten in 1 zin. dit levert een diamant aan inzichten op.

De afgelopen 100 jaar zijn we anders naar geluk gaan kijken. Eerst was het iets individueels (subjective happiness). Rond de eeuwwisseling zijn we het accent gaan leggen op het 'wij' (social happiness). Nu komen we in een derde fase: 'us' (sustainable happiness). Het gaat niet alleen over ik, en over het groepje waar ik in zit (wij) - het gaat over de wereld. We can not be happy in an unhappy world.

Op dit moment zitten we niet in crisis, niet in verandering: we zitten in transitie. We hebben een nieuw verhaal nodig. Een shift van onze focus en de narratief. Een nieuwe wereld vraagt om nieuwe woorden. We hebben generativiteit nodig: zorg en toewijding om welzijn te bevorderen van toekomstige generaties. We zullen inzien dat alles met elkaar verbonden is: Happinus.

Na de wijze woorden van Leo Bormans nam Jacky van de Goor ons mee in de methodiek die zij heeft ontwikkeld om met verhalen te werken aan zingeving.

Van de Goor is geïnspireerd door de film 'After Life' van Hirokazu Kore-eda, waarin mensen die overlijden een week de tijd hebben om slechts 1 herinnering uit te kiezen om mee te nemen naar het hiernamaals. Zelf wist ze direct welke herinnering dit voor haar zou zijn. Ze begon rond te vragen welke herinneringen andere mensen zouden kiezen, en raakte steeds meer in de ban van deze verhalen omdat er zoveel wijsheid in zat. Toen is ze promotie onderzoek gaan doen naar deze verhalen bij het Storylab van Universiteit Twente. Inmiddels is ze bezig met een vervolgonderzoek naar betekenisvolle herinneringen op het werk.

In de verhalen die van de Goor verzamelt komen geen bezit, geld, welvaart en rijkdom voor. ook succes, macht en status niet. Het gaat soms over grote gebeurtenissen zoals huwelijk of geboorte. Maar de meeste verhalen gaan over gewone alledaagse gebeurtenissen. In het hele kleine en eenvoudige kunnen we dus zin ervaren (terwijl het leven vaak gericht is op de grote gebeurtenissen). Waar veel herinneringen te maken hebben met vreugde, feest of plezier kiest opvallend genoeg een groot deel van de mensen (zo'n 30%) voor een ervaring die niet onder 'leuk' valt maar bijvoorbeeld te maken heeft met lijden, verlies, ziekte, rouw of ongeluk. Die laten een heel andere kant zien van wat zingeving is en wat het eigenlijk inhoudt. Dit zijn hele betekenisvolle momenten, dit is waar we zin en betekenis ervaren.

In al deze verhalen is een rode draad te vinden. Waar het altijd over gaat is 'ik' in relatie tot 'de ander' of 'het andere' (bijvoorbeeld de natuur) Het gaat over de verbinding, en vanuit de verbinding met de ander of het andere ervaren we betekenis.

Van de Goor heeft een methodiek ontwikkeld om met verhalen te werken aan zingeving. Ze demonstreert hier een klein onderdeel van door een interactieve oefening met het publiek. We ervaren in een vertelde herinnering van iemand anders hoe iemand zingeving geeft. Door wat wel en geen aandacht krijgt in de verhalen zie je de beleving, de narratief van de ander. Vaak herken je ook iets in het verhaal. Hoe specifieker het verhaal, hoe universeler de betekenis is: in al deze verhalen zit een diepere laag, een universeel verhaal: een waarde - zonder dat dit letterlijk benoemd wordt. Het gaat over existentiële thema's. Daarom gaan van verhalen een enorm verbindende kracht uit: het is jouw verhaal, maar ook het verhaal van ons allemaal.